Trong khi đó ở một góc nhỏ trong vườn thú Rio, cùng chuồng với mấy con vẹt xanh ồn ào, một chú Tatu-bola đang cặm cụi bắt từng con kiến, không hề biết rằng có thể chẳng mấy chốc nữa, chú sẽ là sinh vật cuối cùng trong loài còn tồn tại trên đời.

Tatu-bola, có thể bạn chưa biết, chính là nguyên mẫu của Fuleco. Đây là loài khá đặc biệt. Trong họ Tatu, Tatu-bola là loài nhỏ nhất, và cũng là loài duy nhất có khả năng tự vệ bằng cách cuộn tròn lại để giấu cả cơ thể dưới lớp giáp cứng. Khi cuộn lại, Tatu-bola tròn một cách hoàn hảo, trông không khác gì một quả bóng. Đó là lý do tên nó có thêm chữ “bola”. Và đó cũng chính là cảm hứng để các nhà thiết kế linh vật cho World Cup 2014 tạo ra Fuleco. Cái tên Fuleco là sự kết hợp giữa “Futebol” (bóng đá) và “ecologia” (sinh thái); người ta hi vọng nhờ bóng đá, Tatu-bola sẽ được để ý tới, và thoát cảnh tuyệt chủng!

Nhưng sự kết hợp đó chỉ mang lợi cho một bên. Dù được bán với giá cao ngất ngưởng, những sản phẩm ăn theo Fuleco, đặc biệt là thú nhồi bông, vẫn được tiêu thụ với tốc độ rất nhanh. Hàng trăm triệu đã chảy vào túi FIFA và đối tác Trung Quốc được ủy quyền khai thác hình ảnh Fuleco. Thế nhưng theo các nhà hoạt động môi trường ở Brazil, vẫn chưa có đồng nào trong đó được chuyển vào các quỹ bảo tồn Tatu-bola như đã hứa. Thực ra FIFA có đề nghị chi 300.000 USD, nhưng đã bị từ chối, bởi số tiền đó chỉ bằng 0,5% tổng số tiền mà dự án bảo tồn Tatu-bola cần.

Khi Fuleco được chọn làm linh vật World Cup, các chuyên gia môi trường còn hi vọng World Cup sẽ giúp nâng cao nhận thức của người dân về Tatu-bola. Nhưng họ lại một lần nữa phải thất vọng. FIFA lại thất hứa. Những tài khoản Facebook và Twitter lấy tên Fuleco mà FIFA lập ra cuối cùng lại trở thành nơi để hỏi những câu như “Các bạn có muốn tôi nhảy trên sân khấu tối nay không?” Chẳng có một dòng về Tatu-bola. Đừng nói người dân bình thường, ngay cả nhân viên vườn thú Rio cùng mù mờ về loài vật này. Khi tôi hỏi ở đây có con Tatu-bola không, nhiều người đã trả lời tỉnh bơ: Không!

Mỗi ngày trôi qua, Tatu-bola lại tiến gần thêm tới bờ vực tuyệt chủng. Các nhà khoa học tính toán số lượng cá thể của loài này hiện có thể chỉ còn vài chục, và tập trung hết ở hai khu vực Caatinga và Cerrado, nơi rừng đang bị tàn phá với tốc độ chóng mặt. Chẳng sớm thì muộn rồi những con Tatu-bola ngoài thiên nhiên sẽ phải bước vào cuộc chiến với con người, vì... thịt chúng rất ngon. Đó là một cuộc chiến không cân sức. Bản năng tự vệ của Tatu-bola rất có ích trước các loài ăn thịt, nhưng là trò hề với con người...