Nhìn vào trục giữa trong đội hình Bồ Đào Nha, chẳng ai có thể gọi Rui Patricio, Bruno Alves, Danilo, Renato Sanches, Cristiano Ronaldo là “một thế hệ”. Đấy là một tập thể những cầu thủ vênh nhau từ đẳng cấp cho tới kinh nghiệm, từ danh tiếng cá nhân cho đến tuổi tác, từ lối chơi cho đến môi trường bóng đá của mỗi con người.

Vấn đề đặt ra: Bồ Đào Nha cần sự khẳng định họ là một đội bóng thật sự (chứ không phải chỉ có mỗi Ronaldo), hay cần... chức vô địch EURO?

Trong lần đối đầu trực tiếp với Pháp gần đây nhất ở EURO (năm 2000), Bồ Đào Nha không chỉ có mỗi siêu sao Luis Figo. Họ có hẳn một lực lượng xuất sắc, đồng đều, đã cùng nhau trưởng thành trong khoảng chục năm. Người ta gọi đấy là “thế hệ vàng”. Nhưng “bàn thắng vàng” của Zinedine Zidane, ghi từ chấm phạt đền ở phút 117, đã ngăn chặn “thế hệ vàng” của Bồ Đào Nha ngay trước ngưỡng cửa chung kết.

Khi ấy “thế hệ vàng” gồm những Figo, Rui Costa, Fernando Couto, Joao Pinto, Paulo Sousa... chơi bóng như thêu hoa dệt gấm, hiểu nhau như hiểu lòng bàn tay của chính mình. Khi họ thắng thì cả thế giới bị thuyết phục và đều ngưỡng mộ. Nhưng rút cuộc, họ lại không thắng trong các trận đấu quan trọng. Họ chỉ để lại cảm giác nuối tiếc, bùi ngùi nơi khán giả trung lập. Bóng đá Bồ Đào Nha đã thừa mứa, chán chê với những lời khen mang tính chất an ủi dành cho “thế hệ vàng” rồi. Họ cần hiệu quả, cần may mắn, và trên hết là một danh hiệu cụ thể. Có hai chi tiết đầu thì có thể sẽ có cả chi tiết sau. Mà trước mắt, Bồ Đào Nha của HLV Santos quả đã có cả hiệu quả lẫn may mắn.

Không phải ngẫu nhiên mà danh hiệu “cầu thủ xuất sắc nhất trận” luôn thuộc về cầu thủ Bồ Đào Nha trong các trận đấu của họ tại EURO này. Bồ Đào Nha luôn biết cách làm chủ cuộc chơi của mình. Họ thi đấu vì mình, chứ không phải vì khán giả trung lập hoặc giới bình luận. Ronaldo và Sanches đều đã có 2 lần đoạt danh hiệu “Cầu thủ xuất sắc nhất trận”. Một là siêu sao hàng đầu thế giới, đã ở tuổi “băm”, đang hướng tới “Quả bóng vàng FIFA” thứ tư trong sự nghiệp. Một là cầu thủ trẻ mới 18 tuổi, toàn bộ sự nghiệp gần như vẫn chưa có gì tầm cỡ để nói. Họ cách nhau đến hai thế hệ, chứ không phải một. Và đấy chính là chi tiết tiêu biểu nói lên vì sao Bồ Đào Nha xứng đáng có ngôi vô địch châu Âu (chứ không chỉ là “có thể”).

Bóng đá Bồ Đào Nha không có hẳn một “thế hệ vàng” trong những ngày nay, nhưng cái nhìn tổng quát cho thấy Bồ Đào Nha còn có một điều lớn hơn, quan trọng hơn: hẳn một “kỷ nguyên vàng”, đã kéo dài đúng 20 năm nay. Từ khi EURO có vòng tứ kết (năm 1996), Bồ Đào Nha là đội duy nhất luôn góp mặt ở giai đoạn này. Đấy cũng là đội duy nhất đã vào bán kết 4 lần, chỉ tính trong 5 giải gần đây (2000 - 2016). Đấy là thống kê nói lên sức mạnh ổn định của một nền bóng đá, mà không có bất cứ siêu cường châu Âu nào sánh được.

Từ Figo trong thập niên 1990 đến Ronaldo vẫn đang tỏa sáng, và có thể thêm Renato Sanches trong tương lai, bóng đá Bồ Đào Nha luôn sản sinh được các ngôi sao qua nhiều thế hệ khác nhau. 20 năm nay chính là kỷ nguyên thành công và rực rỡ nhất trong toàn bộ lịch sử bóng đá Bồ Đào Nha. Và “kỷ nguyên vàng” xứng đáng được trang điểm bằng một chức vô địch EURO mang tính lịch sử?