Rất nhiều thành phố lớn trên thế giới tự hào bởi những đội bóng của họ. Manchester, Madrid, Lisbon và Sao Paulo đều là nơi đóng quân của nhiều hơn một CLB lớn. Buenos Aires có tới 24 đội, trong khi Istanbul được chia cắt bởi một bản đồ bóng đá. Tuy nhiên, nói về thành công và các danh hiệu, không thành phố nào sánh được với Milan khi Inter Milan và AC Milan đã giành 26 chức vô địch Italia, 12 Cúp quốc gia, 10 Champions Leagues, 5 Siêu Cúp châu Âu, 5 Cúp Liên lục địa, 3 Cúp UEFA và 2 Club World Cup. Chuyến thăm qua nhà bảo tàng chung của 2 đội ở San Siro giống như đi vào một chiếc rương chồng chất quá nhiều đồ quý báu.

Nhưng khi họ chuẩn bị cho trận derby Chủ nhật này, cả hai đều đang chìm sâu. Không đội nào được dự Champions League, đã 2 mùa liên tiếp, và là lần đầu tiên kể từ năm 2001-02. Cả hai cũng đã bị loại khỏi cuộc đua vô địch chỉ sau 11 vòng đấu và ngay từ đầu, không ai nghĩ họ là ứng cử viên.

Thật dễ quên rằng mới 5 mùa giải trôi qua khi Inter còn ngự trị cả châu Âu. HLV Jose Mourinho đưa Nerazzurri tới cú ăn ba huyền thoại mùa 2009/10, với một đội hình bao gồm Wesley Sniejder, Samuel Eto’o và Diego Milito. Lâu hơn một chút là những năm tháng của Milan. Rossoneri, với Paolo Maldini, Andrea Pirlo, Kaka và Andriy Shevchenko, vào 3 trong 5 trận chung kết Champions League giai đoạn 2003-2007, thắng 2 và thua 1.

Giờ mọi thứ đã khác. Trước trận derby Della Madonnina cuối tuần này, Milan xếp thứ 7 và Inter hạng 9 ở Serie A, cả hai mới thắng được 8/22 trận đã đá. Những gã khổng lồ Italia chưa gục ngã, nhưng đang đầy mệt mỏi. Sự sa sút của Milan và Inter một phần cũng là sự sa sút chung của Calcio - những ngày Serie A là tâm điểm của châu Âu đã lùi xa. Trong bảng xếp hạng của UEFA để phân bổ suất dự cúp châu Âu, Italia đang bị BĐN và Pháp đuổi sát nút, trong khi đã bị TBN, Đức và Anh bỏ xa.

Kinh tế suy thoái đã ảnh hưởng trầm trọng tới các đội bóng. Milan bán đi những siêu sao Zlatan Ibrahimovic và Thiago Silva cho Paris Saint-Germain năm 2012. Inter cũng phải thanh lý dần đội bóng vô địch: Eto’o và Marco Materazzi ra đi mùa hè 2011, Lucio và Thiago Motta theo bước 1 năm sau đó, rồi Sneijder đến Galatasary năm 2013 sau khi chỉ ra sân 50 trận ở Serie A trong 3 mùa giải hậu Mourinho.

Các thay đổi mang tính hệ thống của giải đấu, như việc thương lượng bản quyền truyền hình tập thể, thay vì từng đội như trước kia cũng làm giảm đi sức mạnh của hai gã khổng lồ. Ngày trước, Milan và Inter có thể thu về 150 triệu euro từ bản quyền truyền hình nếu tự họ thương lượng, trong khi các đội nhỏ kiếm được ít hơn 15 lần. Giờ thì tổng số tiền đã được phân chia đều hơn. Khán giả tới sân ở Italia tương đối ít, do tình trạng sân bãi tệ hại (vì sự quan liêu của chính quyền địa phương), nguy cơ bạo lực và sự phát triển của truyền hình.

Tức là trong sự sa sút của Milan lẫn Inter chứa đựng rất nhiều nguyên nhân khách quan. Tuy nhiên, rất nhiều vấn đề của họ là do quản trị sai lầm. Inter đã bổ nhiệm 6 HLV khác nhau kể từ khi chia tay Mourinho năm 2010 và người vừa bị sa thải Walter Mazzarri tại vị lâu nhất: một năm rưỡi. Gian Piero Gasperini được đưa về vào tháng 6/2011, và bị sa thải vào tháng 9. Người kế nhiệm của ông Claudio Ranieri cũng chỉ ngồi được 6 tháng.

Các đội bóng Italia luôn thiếu kiên nhẫn, nhưng thiếu sự tiếp nối đã làm hại Inter nghiêm trọng, khi CLB hoàn toàn lạc lối và không có một chiến lược rõ ràng. Milan còn tệ hơn, khi những nhân vật chủ chốt trong phòng điều hành, Adriano Galliani và Barbara Berlusconi, con trai của ông chủ Silvio, lúc nào cũng chỉ nghĩ tới chỉ thị của ngài cựu thủ tướng mang đội bóng rao bán.

Họ đã không thay thế được những huyền thoại cũ. Clarence Seedorf, Alessandro Nesta, Gennaro Gattuso và Pippo Inzaghi của Milan lần lượt giải nghệ hoặc ra đi trong năm 2012, trong khi bộ tứ kỳ cựu ở Inter Javier Zanetti, Walter Samuel, Esteban Cambiasso và Diego Milito chia tay CLB mùa hè năm ngoái. Những tổn thất đó là rất lớn, nó làm đội bóng mất đi bản sắc của mình. Họ là những cầu thủ giỏi, nhưng còn quan trọng hơn, là những cá tính lớn đầy ảnh hưởng trong phòng thay đồ.

Điều đáng tiếc với 2 đội bóng Milan là lẽ ra họ đã có thể làm khác đi. Không dễ để thay thế những huyền thoại đó (tổng cộng, 8 người kể trên có 573 trận chơi cho các ĐTQG hàng đầu thế giới), nhưng vấn đề nằm ở chỗ cả Milan và Inter đều không có một kế hoạch kế thừa và xây dựng. Inter đã bỏ lơ công tác đào tạo cầu thủ trẻ. Từ năm 2010, họ chỉ có 3 cầu thủ chơi nhiều hơn 10 trận ở Serie A trưởng thành từ sân nhà: Marco Andreolli, Joel Obi và Marco Faraoni. Hiện cả ba người đó đều không được đá chính.

Tương lai của sân San Siro cũng cản trở họ tiến lên. Khi Juventus và Roma xây sân mới hoặc có một kế hoạch rõ ràng chuyển sang các sân tư nhân, Milan và Inter vẫn tiếp tục theo cách cũ, với tiền bạc ngày càng eo hẹp và khán giả tới sân ngày càng ít. Không dễ để xây một sân bóng mới ở Italia, nhưng vấn đề là hai đội bóng Milan thiếu một kế hoạch rõ ràng cho điều đó.

Báo cáo mới nhất của Deloitte Football Money League thống kê những đội hàng đầu châu Âu, cho mùa giải 2012/13, cho thấy Juventus kiếm được nhiều hơn 18,6 triệu euro từ sân bóng mới so với Inter và 11,6 triệu euro so với Milan, dù sân mới của Bianconeri có sức chứa ít hơn 40.000 chỗ. Khoảng cách đó sẽ càng lớn cùng với thời gian.

Hai đội bóng đã có những cách tiếp cận khác nhau để tìm đường trở lại đỉnh cao. Inter, sẽ là đội khách hôm Chủ nhật, vào tay một đại gia người Indonesia, Erick Thohir. Thohir nhận lại HLV Mazzarri và ban đầu tỏ ra kiên nhẫn dù các kết quả bết bát. Tuy nhiên, sau trận hòa chán nản 2-2 trên sân nhà với Verona, sự kiên nhẫn đó biến mất và Mazzarri bị sa thải. Thay ông là Roberto Mancini, người từng dẫn dắt Inter khá thành công giai đoạn 2004-2008.

Sau khi về thứ 5 mùa trước, Inter được hy vọng sẽ thách thức tốp 3 mùa này. Các CĐV cũng phấn khởi hơn sau một mùa hè nhộn nhịp, với Gary Medel, Nemanja Vidic và Dani Osvaldo cập bến Nerazzurri, trong khi đội bóng vẫn giữ lại được những ngôi sao hứa hẹn Mauro Icardi, Mateo Kovacic, Hernanes và Rodrigo Palacio. Nhưng rồi họ đã khởi đầu mùa giải rất tệ.

Ở nửa đỏ-đen của thành phố, Milan chẳng thay đổi gì. Silvio Berlusconi tuyên bố CLB phải dần tự trang trải được chi phí và hầu như không bỏ ra xu nào trên thị truyền chuyển nhượng. Milan vẫn có nhiều cầu thủ giỏi như Keisuke Honda, Nigel de Jong hay Stephan El Shaarawy, nhưng họ rõ ràng là kém xa về đẳng cấp so với các bậc đàn anh trong quá khứ.

Trong khi đội hình vẫn vậy, quá nhiều xáo trộn đã xảy ra trên băng ghế huấn luyện của Milan. Max Allegri bị sa thải vào tháng 1 và thay bằng Seedorf, người chưa hề có kinh nghiệm làm HLV. Cựu cầu thủ người Hà Lan đưa Milan từ hạng 11 lên hạng 8, nhưng rõ ràng là không đủ. Anh bị thay bằng Pippo Inzaghi trong mùa hè. Với 2 mùa dẫn dắt đội hạng dưới Primavera, kinh nghiệm của Inzaghi cũng chẳng có mấy, nhưng Berlusconi rất coi trọng anh.

Bốn năm trước, Milan đã thắng một trận derby vào tháng 11 gặp Inter với bàn duy nhất do Ibrahimovic ghi từ chấm 11 mét. Đội hình của họ khi đó có Silva, Nesta, Pirlo và Gianluca Zambrotta, những cầu thủ sẽ vô địch Italia vài tháng sau đó. Inter, với Zanetti, Eto’o, Sneijder, Lucio và Milito về nhì cũng như giành phần thưởng an ủi Cúp quốc gia. Danh sách thi đấu Chủ nhật này sẽ bao gồm Sulley Muntari, Zdravko Kuzmanovic và Fernando Torres. Hào quang đang tắt dần với trận derby từng là huyền thoại.