Ở trận bán kết, Bồ Đào Nha cầm bóng ít hơn đối thủ (46% so với 54% của Xứ Wales). Và một lần nữa họ lại chiến thắng. Croatia, Ba Lan rồi Xứ Wales đều trở thành nạn nhân của việc…cầm nhiều bóng trước đối thủ thực dụng. Hóa ra, được chơi bóng lại là điều tồi tệ nếu phía trước bạn là đoàn quân của Fernando Santos.

Thực tế cho thấy Bồ Đào Nha phần nào cởi mở hơn ở trận bán kết với Xứ Wales. Họ chịu khó dâng cao trước đối thủ chủ trương thận trọng. Nhưng ngay khi có liền hai bàn thắng, các học trò của Fernando Santos lập tức chui vào vỏ ốc phòng ngự quen thuộc. 2-0 là chiến thắng đậm nhất của Bồ Đào Nha tại EURO lần này. Nhưng điều đó không đồng nghĩa với sự cải thiện về lối đá.

Cho tới sau trận bán kết đầu tiên, Bồ Đào Nha có tổng cộng 81 pha phạm lỗi, ngang với Italia và cao hơn các đội còn lại. Fernando Santos không giấu giếm chủ trương phá lối chơi đối phương thay vì áp đặt và tấn công. Sự khác biệt ở chỗ: trong khi Italia lĩnh 18 thẻ vàng (cao nhất EURO) thì Bồ Đào Nha chỉ có 7. Người Italia không cần người Bồ Đào Nha dạy họ chơi phòng ngự, nhưng Italia cần học hỏi sự láu cá, mưu mẹo của những cầu thủ đậm chất Nam Mỹ bên phía Bồ.

Đó là một lợi thế cho Fernando Santos trong việc xây dựng lối đá thực dụng cho Bồ Đào Nha. Vị HLV 61 tuổi trong 20 năm cầm quân chỉ làm việc ở hai quốc gia Hy Lạp và BĐN, cũng như từng dẫn dắt đội tuyển hai nước này. Santos biết pha trộn một cách hài hòa thứ bóng đá phòng ngự của ĐT Hy Lạp vào những đôi chân nghệ sĩ của người Bồ Đào Nha. Để rồi, tập thể trong tay ông trở thành một đối thủ khó chịu bậc nhất tại EURO 2016. Không phòng ngự “cù nhầy” như Hy Lạp năm 2004, Bồ Đào Nha của Santos biết tận dụng khả năng tấn công của Ronaldo, Nani trong một hệ thống vô cùng chặt chẽ và kỷ luật.

Những điều chỉnh linh hoạt cũng là điểm mạnh của Bồ Đào Nha. Ở vòng bảng trước các đối thủ yếu, tiền vệ tài hoa Moutinho luôn đá chính nhằm giúp BĐN chiếm lĩnh thế trận. Nhưng từ vòng đấu loại trực tiếp, Moutinho bật lên băng ghế dự bị để nhường chỗ cho Adrien Silva cản phá và tranh chấp tốt. Chưa yên tâm, Santos tiếp tục tận dụng sức càn lướt của tài năng 18 tuổi Renato Sanches. Tư tưởng thực dụng và an toàn được Fernando Santos đặt lên cao nhất.

Bồ Đào Nha đã chấp nhận từ bỏ bản ngã của một “Brazil châu Âu” để tìm đến thành công bằng con đường thực dụng. Sự thay đổi chóng mặt đó, suy cho cùng, không còn gây nhiều ngạc nhiên trong thời đại bóng đá ngày càng mất đi tính cống hiến. Sự thận trọng đang lên ngôi tại EURO 2016 với tỷ lệ bàn thắng chỉ còn 2,14 bàn/trận, thấp nhất trong 20 năm qua (EURO 1996 chỉ có 2,06 bàn/trận).

World Cup 1994, Brazil “xịn” của Carlos Alberto Perreira cũng từ bỏ bản sắc khi chuyển sang lối chơi an toàn đến chán ngắt. Đó cũng là chức vô địch thế giới kém lung linh nhất của Selecao. Giờ đây người Bồ Đào Nha đang đi lại con đường đó, nhưng phía cuối liệu có vầng hào quang chờ đón?

Cần phải đặt câu hỏi như thế vì hành trình tới chung kết của thầy trò Fernando Santos khá suôn sẻ. Ngoại trừ một Croatia khá sắc sảo, những đối thủ còn lại đều thua Bồ Đào Nha về đẳng cấp. Ronaldo và các đồng đội chưa từng gặp một đối thủ tầm cỡ hàng đầu thế giới, như Pháp hoặc Đức. Lối chơi thực dụng của Fernando Santos vì thế cũng chưa có được bài test chính xác nhất.

Những gì người ta nhìn thấy ở Bồ Đào Nha bây giờ vẫn là một lối chơi chưa thực sự rõ nét (dù những người lạc quan thì cho rằng đó là sự khó lường), chủ yếu dựa trên tính kỷ luật và sự thận trọng. Sự khác biệt giúp Bồ Đào Nha đi tiếp cuối cùng vẫn phải trông vào Ronaldo, người đã có 3 bàn thắng tới lúc này. 

Sau 12 năm, ngôi sao số một Bồ Đào Nha lại góp mặt trong trận chung kết giải vô địch châu Âu. Không ai khát khao nâng cúp bằng cầu thủ 31 tuổi. Nhưng một mình Ronaldo liệu có giúp Bồ Đào Nha vượt qua ngọn núi sừng sững ở trận đấu cuối cùng vào ngày 11/7?