Những gì mà Roger Lemerre (vô địch EURO 2000 cùng ĐT Pháp lúc 61 tuổi), Otto Rehhagel (ĐT Hy Lạp ở EURO 2004, 66 tuổi), Luis Aragones (ĐT TBN ở EURO 2008, 70 tuổi), Vicente del Bosque (ĐT TBN ở EURO 2012, 62 tuổi), Fernando Santos (ĐT Bồ Đào Nha ở EURO 2016, 62 tuổi) và Roberto Mancini (ĐT Italia tại EURO 2020, 59 tuổi) đã khẳng định chân lý đó.
Họ đều bước vào tuổi “lên lão” khi đứng trên đỉnh cao của châu Âu. Đấu trường World Cup cũng tuân theo quy luật tương tự, khi rất hiếm HLV trẻ trở thành nhà vô địch. Trường hợp của Lionel Scaloni dẫn dắt ĐT Argentina vô địch World Cup 2022 khi mới 44 tuổi quả là “xưa nay hiếm” và chưa từng có tiền lệ.
Thế vậy, cơ may nào cho những HLV trẻ ở VCK EURO 2024 này, với những Julian Nagelsmann của ĐT Đức mới 36 tuổi, Domenico Tedesco của ĐT Bỉ 38 tuổi, hay Willy Sagnol của ĐT Georgia chỉ 47 tuổi. Đặc biệt là “thanh niên cứng tuổi” Nagelsmann, liệu có thể thành công với ĐT Đức ở độ tuổi trẻ nhất làng bóng đá này?
Cơ hội với HLV trẻ thật khó khăn. Nghề này vẫn được gọi là “thày”, mà thày muốn ra trò thì phải cứng tuổi, đạo mạo, giàu kinh nghiệm và dạn dày chinh chiến. Như thế mới được coi là ông thày của CLB hay ĐTQG, chứ không phải mấy tay mặt non choẹt, bấm còn ra sữa.
Người ta chỉ giao ĐTQG cho cánh già khú đế mới yên tâm. Ở EURO 2008, người ta đã chứng kiến một “hội nghị bô lão” tại Ba Lan và Ukraine. HLV Luis Aragones của đội tuyển Tây Ban Nha và HLV Otto Rehhagel của Hy Lạp đều thổi 70 ngọn nến lung linh mừng sinh nhật giữa ngày hội bóng đá.
Chưa hết, ngoài hai vị đức cao vọng trọng này, còn 6 HLV nằm trong nhóm U70, 4 HLV khác thuộc lứa U60 và chỉ có 4 HLV ở ngưỡng "tứ thập bất nhi hoặc" là Joachim Low (48 tuổi), Van Basten (43), Roberto Donadoni (44) và Slaven Bilic (40).
Tất nhiên, cả 4 “cháu HLV” này đều giành được chiếc cúp trong lòng người hâm mộ, còn nhường cúp bạc cho cụ trưởng thượng Luis Aragones. Nó càng thúc đẩy xu hướng hễ muốn vô địch EURO thì thôi hãy bỏ qua đám trẻ trung, hiện đại mà trao vận mệnh cho nhưng vị tướng tóc bạc, mặt nhăn nheo.
Khoảng 30 năm trước, một HLV trên 60 tuổi đã là hiếm, huống chi một HLV 70 tuổi như Fernando Santos. Nhưng rõ ràng, vấn đề đã thay đổi. Nếu HLV có thể điều khiển được một ĐTQG, vốn ít áp lực hơn so với một CLB, thì tuổi cao không là vấn đề.
“Kinh nghiệm là nhân tố quyết định cho sự thành công ở các giải đấu cúp như EURO hay World Cup, chứ không phải tài chiến thuật như Pep Guardiola. Chiến thuật là của đường dài, chứ không phải ở các cuộc đua knock-out, nơi kinh nghiệm và vận may lên ngôi”, cựu HLV Gerard Houllier nói.
Thêm vào đó, một ĐTQG thường có xu hướng trở thành "gánh xiếc" nếu có nhiều ngôi sao tụ hội. Khi đó, một HLV lớn tuổi thường thuận lợi hơn HLV trẻ bởi vai trò của họ giống như người cha già. Fernando Santos được coi là bậc cha chú của Cristiano Ronaldo hơn là vai HLV.
Do đó, Nagelsmann sẵn sàng gạch Matt Hummels kém mình 1 tuổi ra khỏi ĐT Đức bởi lo không bảo được trung vệ kỳ cựu này. Và khi HLV lão thành Felipe Scolari dẫn dắt ĐT Bồ Đào Nha, ông cũng nêu một ví dụ điển hình cho lợi thế của bậc cao tuổi.
Nể ông, các ngôi sao trong đội ứng xử với nhau như thành viên trong một gia đình, và ông đã nhận được sự kính trọng như một người cha già. Mặt khác, những HLV già thường không bị xao nhãng bởi những công việc đa nhiệm. Họ chỉ còn chiếc ghế HLV này để quản, nên toàn tâm giúp đội thành công dễ hơn.
Thêm vào đó, để thành công ở cấp độ ĐTQG đòi hỏi HLV có khả năng làm việc ngắn gọn với cầu thủ. Ít thời gian hơn có nghĩa là phải chọn lọc hơn về những hướng dẫn cần đưa ra, trọng tâm của các buổi tập luyện và mức độ chi tiết xung quanh các trận đấu.
Nhưng nó không chỉ đơn giản là loại bỏ các thông tin kỹ thuật và chiến thuật. Điều quan trọng nữa là đảm bảo thông điệp mà HLV truyền tải được diễn giải theo cách dự định, tùy thuộc vào nền tảng của mỗi cầu thủ. Đó chính là kỹ năng của "bạc già" hơn là tài năng huấn luyện trẻ.
