Ngay sau khi Italia đánh bại Tây Ban Nha 2-0 tại vòng 1/8, truyền thông xứ mì ống đã buộc phải… xin lỗi HLV Conte vì những cáo buộc mà họ đã tạo ra cho ông trước đó. 

Khi nhà cầm quân này đồng ý tới dẫn dắt Chelsea (sau khi EURO 2016 kết thúc) chỉ gần 1 tháng trước khi giải khởi tranh, báo chí, các huyền thoại tại Italia đều đã không tiếc lời chỉ trích sự thiếu chuyên nghiệp của Conte. Họ cho rằng đây là một hành động trốn chạy hèn nhát. Dĩ nhiên, những chỉ trích đã câm bặt sau khi Italia đứng đầu vòng bảng, hạ gục nhà ĐKVĐ Tây Ban Nha tại vòng knock-out đầu tiên.

Trước trận tứ kết gặp Đức, các cầu thủ Italia cũng đã lên dây cót “chiến đấu để chuộc lỗi với Conte”. Điều này mang ý nghĩa gì? Rõ ràng ít nhiều chính các cầu thủ Italia cũng đã phần nào nghi ngờ người thầy của họ. Dù không thắng trong 90 phút, nhưng việc kéo người Đức tới loạt luân lưu thứ 9 cũng được coi là thành công không thể xem thường của nền bóng đá mà chỉ mới 20 tháng trước, chủ tịch LĐBĐ Italia (FIGC) Carlo Tavecchio phải thừa nhận là “một thảm họa”.

Conte đã xới tung tất cả, làm lại, và thành công với cá tính, sự khoa học cùng tính chuyên nghiệp tuyệt vời. Người Italia phải xin lỗi Conte vì đã đánh giá quá thấp ông chỉ dựa trên những suy tính võ đoán thông thường.

Nếu sự thương hại được bọc bởi vẻ ngoài là sự tôn trọng, đi kèm với nhu nhược, kết quả có thể cho ra một mớ bòng bong đầy tội lỗi. Người Italia có lẽ hiểu điều đó hơn ai hết. Kể từ sau triều đại của hai HLV thế hệ cũ là Enzo Bearzot kéo dài tới 9 năm với mốc son là chức vô địch World Cup 1982, cùng Azeglio Vecini kéo dài 5 năm với hai lần lọt vào bán kết EURO 1988 và World Cup 1990, bất kỳ nhà cầm quân nào dù xuất sắc tới đâu đều ngã sấp mặt ở giải đấu lớn thứ hai trên cương vị HLV trưởng Azzurri, dù chính họ từng được tôn vinh bởi thành công trong giải đấu đầu tiên.

Arrigo Sacchi, người mở ra một thời kỳ mới về chiến thuật tại châu Âu, đã được tung hô hết lời sau khi đưa Italia lọt vào tới trận chung kết World Cup 1994, nhưng cũng chính ông sau đó đã cùng Azzurri được đánh giá rất cao bị loại ngay tại vòng bảng EURO 1996. Marcello Lippi, người đưa Italia vào lịch sử với chức vô địch thế giới lần thứ tư vào năm 2006, đã quyết định quay trở lại dẫn dắt Azzurri tại kỳ World Cup tiếp theo, kết quả không khác biệt là bao so với Sacchi, ĐT Italia một lần nữa bị loại từ vòng bảng. Gần nhất, Cesare Prandelli đưa Italia lọt vào chung kết EURO 2012 nhưng cũng bị loại tại vòng bảng World Cup chỉ 2 năm sau đó trên đất Brazil. 

Điểm chung của tất cả đều là những thành công trong giải lớn đấu đầu tiên, được trân trọng một cách thái quá kéo tới sự sáo mòn về tư duy, chiến thuật ở những giải đấu tiếp theo. Dino Zoff, người đưa Italia lọt vào trận chung kết EURO 2000, đã thực sự tỉnh táo từ chức ngay sau đó (dù quyết định này có phần nào là tự ái sau sự chỉ trích của Silvio Berlusconi) để hiện tại tất cả tifosi luôn nhớ tới ông trong sự trân trọng.

Italia không phải là dân tộc có thể tạo ra một ĐTQG liên tục cạnh tranh vị trí số một thế giới trong thời gian dài như Brazil, Đức hay Tây Ban Nha. Để thành công, người Italia cần rất nhiều yếu tố tâm lý tác động bên ngoài. Đó có thể là… chiến tranh, là scandal, là từ chức. Những điều ấy tạo ra sự bất ngờ trong chiến thuật, sự bùng nổ của những ngôi sao (Roberto Baggio, Francesco Toldo, Marco Materazzi, Mario Balotelli...), kéo Italia đi từ bất ngờ này tới bất ngờ khác. Ứng với mỗi giải đấu bất ngờ ấy, Italia cần một, và chỉ một HLV.

Conte, người trên cương vị cầu thủ đã chạm tới những trận chung kết mà Italia thất bại đầy cay đắng tại World Cup 1994 và EURO 2000 hiểu thứ tính cách “thà cháy một lần rồi vụt tắt” kỳ quặc đó của Italia hơn ai hết. Ông đã đánh cược số mệnh vào kỳ EURO lần này, và kết quả của chúng đã cho thấy tài năng của ông. Ra đi bây giờ dù nuối tiếc nhưng là trọn vẹn. Cũng chẳng còn ai trách ông. Sau cùng những gì còn lại sẽ là tình yêu và sự tôn trọng.