Jimmy-Floyd Hasselbaink vào thay Mario Melchiot, rồi Scott Parker thay Robert Huth, để rồi trong sự rối loạn, Chelsea để thủng lưới 2 bàn vào cuối trận.

Đôi khi bạn thay đổi, và mọi chuyện ổn thỏa. Ở trận derby thành Rome năm 2010, Roma của Ranieri bị Lazio dẫn 1-0. Vào giờ nghỉ Ranieri, vừa đảm nhận công việc mới được vài tháng, làm điều không tưởng: rút ra khỏi sân 2 ngôi sao lớn nhất đội, Francesco Totti và Daniele de Rossi. Roma thắng lại 2-1.

Đôi khi bạn chẳng làm gì, và mọi chuyển ổn thỏa. Bayern Munich gặp Manchester United, Champions League 2010. Franck Ribery vào trận với thể lực chưa hồi phục và bước vào hiệp 2 khá khó khăn, nhưng khi đội bóng của ông đang bị dẫn 1-0, HLV Louis van Gaal quyết định vẫn để Ribery thi đấu. Cầu thủ người Pháp ghi bàn gỡ hòa và Bayern thắng 2-1 ở phút 92.

Đôi khi bạn chẳng làm gì, và mọi chuyện hỏng bét. Tháng 5/2012, Tottenham đang chiến đấu cho một suất dự Champions League. Họ phải đánh bại Aston Villa trên sân khách. Khi trận đấu chỉ còn lại ít phút, HLV Harry Redknapp quyết không thay người, dù ông có Jermain Defoe và Louis Saha trên ghế dự bị. Cuối cùng ở phút 88, Redknapp đổi ý, rút Rafael van der Vaart ra, thay bằng… Parker. Trận đấu kết thúc với tỉ số 1-1, Chelsea vô địch Champions League, và Tottenham đành lỡ hẹn.

Những trận đấu đó chỉ ra rằng không có một luật lệ chung cho các quyết định thay người. Mỗi HLV khác nhau lại có phong cách thay người khác nhau. Sir Alex Ferguson và Van Gaal là những người thích mạo hiểm. Arsene Wenger và Brendan Rodgers tương đối bảo thủ. Hãy cùng nhìn vào con số để hiểu rõ hơn sự khác biệt đó.

Chúng ta sẽ tìm hiểu hồ sơ thay người của các HLV Premier League mùa trước, với tiêu chuẩn là họ phải dẫn dắt đội bóng được ít nhất 20 trận, khiến danh sách còn lại 16 người, với tổng cộng 826 trận (ở mọi giải) và 2.250 lần thay cầu thủ.

Không có gì ngạc nhiên khi hầu hết các HLV đều tận dụng tối đa số lần thay người. Jose Mourinho gần như luôn thay đủ 3 người mỗi trận, với chỉ 2 lần ông không làm như thế mùa trước, gặp Aston Villa và Paris Saint-Germain. Chelsea thua cả 2 trận đó. Trước Norwich, ông đã xoay chuyển cục diện khi tung vào sân Willian và Eden Hazard. “Trong trận đấu tôi bắt đầu thấy lo lắng”, Mourinho nói sau đó. “Tôi mơ hồ cảm thấy rằng họ sẽ ghi bàn. Đó là lý do tại sao tôi yêu cầu Eden khởi động dù chúng tôi đang dẫn 1-0”.

Garry Monk là một HLV khác hiếm khi lãng phí quyền thay người, trái ngược với người tiền nhiệm của ông Michael Laudrup: HLV người Đan Mạch đã không dùng tới 14% quyền thay cầu thủ. Ở cực bên kia, Rodgers và Paul Lambert nằm trong số những HLV ít thay người nhất. Nhưng đứng đầu là Sean Dyche của Burnley, người đã không dùng tới 30% quyền thay cầu thủ.

Vài tháng trước, trang thống kê bóng đá Opta đã làm một nghiên cứu về hiệu quả các quyết định thay người vào giữa 2 hiệp. Đánh giá các trận đấu ở World Cup từ năm 1998 tới nay, họ thấy nếu như một đội đang bị dẫn 1 bàn khi giờ nghỉ đến, thay người sẽ giúp họ tăng cơ hội chiến thắng hoặc có một trận hòa từ 24% lên 40%.

Giáo sư Bret Myers ở Đại học Pennsylvania cũng đã tiến hành một nghiên cứu cho thấy các thời điểm thay người hiệu quả nhất trong một trận đấu bóng đá là ở các phút 58, 73 và 79. Myers nói nếu tuân theo kế hoạch của ông khi đang bị dẫn bàn, khả năng có một trận hòa hay chiến thắng của bạn sẽ tăng hơn gấp đôi.

Các nghiên cứu khác của Daniel Altman ở BSports và Colin Trainor ở StatsBomb cho thấy những cầu thủ vào sân thay người ở Premier League có khả năng ghi bàn cao hơn hẳn so với những người chơi trọn 90 phút, ngay cả khi bạn đã loại trừ việc hầu hết những người vào sân thay người là các cầu thủ tấn công. Những người như Javier Hernandez và Edin Dzeko luôn có tỉ lệ bàn thắng/số phút cao hơn nhiều nếu họ vào sân từ ghế dự bị.

Altman giải thích các cầu thủ vào sân thay người khỏe hơn so với những hàng thủ đã mệt mỏi. Trainor còn khẳng định những người vào sân thay người không chỉ có tỉ lệ ghi bàn tốt hơn so với những người chơi trọn 90 phút, mà cả những người bị thay ra.

Các bằng chứng thống kê và tâm lý học đang ngày càng đưa tới một kết luận nhất trí: các HLV đều nên sử dụng tối đa quyền thay người. Điều đó không chỉ giúp giảm bớt rủi ro chấn thương hay quá tải với các cầu thủ, nó còn giúp HLV có thể ảnh hưởng lên trận đấu như cách họ muốn.

Tất cả các CĐV bóng đá đều sẽ bày vẽ cho HLV của đội bóng họ yêu mến cách thay người khi tình hình không thuận lợi. Chúng ta cũng đều ngạc nhiên khi thấy một quyết định thay người ở phút 91. Trong một thời gian khá dài, công việc chính của Emmanuel Adebayor ở Manchester City là vào sân ở những phút đá bù và đi bộ khoảng 100 giây.

Hãy cùng xem xét thời điểm thay người lần đầu trung bình của 16 HLV. Chúng ta sẽ loại ra tất cả các quyết định thay người trong hiệp 1, chủ yếu là do chấn thương hoặc đội nhà dính thẻ đỏ. Sam Allardyce của West Ham tỏ ra là người thiếu kiên nhẫn nhất. Trung bình ông thay người lần đầu trước khi trận đấu trôi qua được 1 giờ đồng hồ. Ông thậm chí từng thay 2 người trong hiệp 1 ở trận gặp Chelsea mùa trước. Một trong 2 người đó, Joe Cole, bực tức tới mức vào thẳng phòng thay đồ và chỉ xuất hiện trở lại 8 tháng sau đó, trong màu áo Aston Villa. “Không ai muốn bị thay ra trong hiệp 1”, Allardyce sau đó giải thích. “Đơn thuần là từ quan điểm chiến thuật, tôi muốn một sự thay đổi. Đó là công việc của tôi”.

Ở thái cực bên kia, Dyche là HLV bảo thủ nhất của Premier League: lần thay người đầu tiên của ông trung bình là ở phút 68. Cũng thú vị là trong khi Mourinho cùng Monk là các HLV thay người nhiều nhất, thời điểm của họ khác nhau: Monk rất sớm, từ khoảng phút 59 cho lần đầu, trong khi Mourinho rất muộn, khoảng phút 64.

Một điều đáng chú ý là những quyết định thay người của HLV người BĐN phụ thuộc rất lớn vào tình hình trận đấu. Nếu Chelsea đang bị dẫn, ông sẽ nhanh chóng thay đổi. Nếu Chelsea đang thắng, Mourinho sẽ là một trong những người kiên nhẫn nhất. Chính Người đặc biệt đã tuyên bố nguyên tắc thay cầu thủ của ông: “Thay người là hệ quả của cách mà bạn đọc trận đấu. Bạn không thể đoán trước điều đó, vì mỗi trận đấu đều rất khó lường”.

Trước hết, chúng ta không thể nói được dựa qua các con số đó ai là HLV giỏi, còn ai thì không. Ngoài ra, nhiều nhân tố ảnh hưởng tới việc một HLV có quyết định thay người hay không, chất lượng của đội ngũ dự bị chẳng hạn. Trong những phút chót chiến thắng của Chelsea ở Anfield mùa trước, khi Liverpool dâng cả lên để kiếm bàn gỡ, nhiều người đặt câu hỏi tại sao Rodgers không dùng hết quyền thay người. Câu trả lời là khi đó, những dự bị trong tay ông không hứa hẹn lắm, với Luis Alberto, Iago Aspas và Aly Cissokho. Trong khi đó, Mourinho có thể tung vào sân Gary Cahill, Fernando Torres và Willian, người đã ghi bàn ấn định chiến thắng 2-0.

Nhưng đó cũng có thể là vấn đề cá tính. Thay người sớm, hay dùng cả 3 quyền thay người, với một số HLV có thể là sự thừa nhận thất bại, hoặc ít ra là không tin tưởng ở những cầu thủ đang thi đấu. Một số người sẽ muốn cho đội hình đá chính của họ thêm 5 phút nữa thể hiện mình.

Trung bình, Gus Poyet là HLV có quyết định thay người cuối cùng sớm nhất: phút 79. Trễ nhất là Dyche: 85.

Poyet cũng dẫn đầu về số lần thay người kép: thay 2 người một lúc. 33% các trận đấu của ông có các tình huống thay 2 người cùng lúc. Thấp nhất là Monk, chỉ 5%.

HLV hay thay người trong giờ nghỉ nhất là Harry Redknapp: 35% các trận đấu. Tiếp theo là Alan Pardew, 30%. Thấp nhất là Dyche, với chỉ 5%, rồi Wenger, 11%.